کاوشگرهایی که در فاصله های دوردست کره زمین در فضا پرواز میکنند، با خود رایانه
هایی را حمل میکنند که برای هدایت دوربین ها و اندازه گیری های مختلف برنامه نویسی
شده اند. رایانه ها قادرند اطلاعاتی که از کاوشگرهای فضایی بصورت علایم ضعیف رادویی
دریافت میکنند را به اطلاعات لازم و قابل فهمی تبدیل کنند. دانشمندان نیز به نوبه
خود این اطلاعات را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند، تابه نکات جدیدی در مورد اجرام
آسمانی دست یابند.

 

(صفجه های هدایت شاتل فضایی- رایانه هایی که شاتل های فضایی را هدایت میکنند،
جزء پیشرفته ترین رایانه ها محسوب میشوند)
نیروی موشک
موشکهای فضایی مانند موشکهای آتشبازی عمل میکنند. سوخت با ماده ای به نام اکسنده که
حاوی گاز تسریع کننده احتراق یعنی اکسیژن است ترکیب میشود. آنگاه این ترکیب که یک
پیشران محسوب میشود، میسوزد و گازهای داغی را تولید میکند، این گازها منسبط شده ،
از طریق یک دماغه خارج و باعث میشوند موشک بطرف بالا حرکت کند. این واکنش برای
اولین بار در قرن هفدهم توسط دانشمندان انگلیسی ، اسحاق نیوتن ، در قانون سوم حرکتش
بیان شد. او اظهار داشت که برای هر علمی (خروج گازها در اینجا) عکس العملی است
مساوی و مخالف جهت آن (در اینجا ، حرکت موشک)
 

(اصول مشابه- اصول اساسی موشکهای آتشبازی که در جشنها مورد استفاده قرار میگیرند،
تفاوت چندانی با موشکهای پرتاب کننده فضاپیما ها ندارند.)
نیرویی که یک موشک را به طرف جلو حرکت میدهد، نیروی پیشران نامیده میشود. قدرت
نیروی پیشران به سرعت خارج شدن گاز خروجی بستگی دارد. نیروی پیشران به موشک شتاب
داده ، باعث افزایش سرعت آن میشود. مقدار شتاب نیز بستگی به جرم موشک دارد. هرچه
موشک سنگین تر باشد، برای رسیدن به فضا ، به نیروی پیشران بیشتری نیازمند است. تا
وقتی که موتور های موشک، روشن و درحال تولید نیروی پیشران هستند، شتاب فضاپیما نیز
هر لحظه زیادتر میشود. موتور موشک یا از پیشران مایع استفاده میکند یا جامد، اما
بعضی اوقات ، یک موشک کامل ممکن است در مراحل مختلف از هر دو نوع پیشران استفاده
کند. کارشناسان موشکهایی را پیشنهاد کرده اند که از انرژی اتمی به عنوان سوخت
استفاده میکنند، چرا که آنها از نظر مصرف انرژی بسیار مقرون به صرفه اند. اما ترس
از خطر استفاده از سوخت اتمی مانع استفده از این نوع موشکها شده است.

(ساترن 5 – فضاپیماهای امرکایی آپولو با استفاده
از موشکهای پرقدرت ساترن 5 به فضا پرتاب میشدند.)
سوختهای پیشران از یک نوع سوخت و یک اکسنده تشکیل شده اند. برای روشن شدن موشک،
کافی است یک جرقه کوچک سوخت پیشران آن را آتش بزند. سوخت آتش گرفته تا آخرین قطره
میسوزد. گازهای حاصل از سوخت پیشران از طریق دماغه انتهایی موشک خارج میشوند. اولین
موشکها را احتمالا در قرن یازدهم میلادی در کشور چین ساخته اند. آنها موشکهایی
بودند که از سوخت پیشران جامد استفاده میکردند. سوخت موشک یک نوع باروت بود که از
مخلوطی از نیترات پتاسیم ، زغال چوب و سولفور تشکیل شده بود.

(سطح داخلی موشکی که از پیشران جامد استفاده
میکند- در وسط پیشران در حال سوخت یک حفره ایجاد میشود، که دور تا دور آن پیشران در
حال سوختن است.)
موشکهایی که از سوخت پیشران جامد استفاده میکنند، اغلب به عنوان موشکهای تقویت
کننده ای استفاده میشوند که نیروی اولیه موشکهای بزرگتر را تامین میکنند. موشکهای
بزرگتر خود از سوخت پیشران مایع استفاده میکنند. بزرگترین موشکهای مصرف کننده سوخت
جامد با 45 متر ارتفاع جزء موشکهای تقویت کننده شاتل فضایی ایالات متحده امریکا
محسوب میشوند. آنها حاوی 586500 کیلوگرم (2/1 میلیون پوند) سوخت پیشران هستند که
بطور متوسط 13 میلیون نیوتن (5/3 میلیون پوند نیرو) نیروی پیشران را تولید میکنند.
این موشکها را طوری طراحی کرده اند که بعد از اتمام سوخت و افتادن در دریا ، از
دریا بیرون کشیده شده ، دوباره برای ماموریتهای بعدی سوختگیری میشوند. ساخت
موشکهایی که از سوخت جامد استفاده میکنند چندان دشوار نیست. آنها مقدار زیادی نیروی
پیشران را در یک مدت زمان کم تولید میکنند. تنها ایراد این نوع موشکها این است که
بعد از روشن شدن به راحتی خاموش نمیشوند. به عبارت دیگر، نمیتوان آنها را به آسانی
تحت کنترل در آورد.

(نیروی پیش برنده – شاتل فضایی ایالات متحده از
موشکهای تقویت کننده عظیم الجثه ای برخوردار است که از سوخت پیشران از پر کلرات
آمونیم به عنوان اکسنده و پودر آلومنیوم به عنوان سوخت تشکیل شده است. )
موشکهای مصرف کننده سوخت مایع
اکثر موشکهایی که از آنها در پرواز های فضایی استفاده میشود، از سوخت پیشران مایع
بهره میبرند. سوخت و اکسنده که در مخزنهای جداگانه ای نگهداری میشوند، هر دو مایع
هستند. پمپهای قدرتمندی آنها را به محفظه احتراق میبرند؛ در آنجا آنها با هم ترکیب
شده ، شروع به تولید گازهای خروجی میکنند. گازهای مذکور نیز به نوبه خود از دماغه
انتهایی موشک خارح میشوند. بعضی از موشکها از یک ماده قابل اشتعال سریع برای شروع
احتراق استفاده میکنند. سوخت پیشران سایر موشکها هنگام ترکیب سوخت و اکسنده شروع به
احتراق میکنند.

(فرایند احتراق پیشران مایع – اکسنده و سوخت با هم
ترکیب میشوند و در محفظه احتراق شروع به سوختن میکنند. سپس گازهای خروجی حاصل از
فرایند احتراق از دماغه خارج و به عنوان نیروی پیشران ، موشک را بطرف جلو حرکت
میدهند.)
بسیاری از موشکها ، از جمله موشکهای شاتل فضایی ایالات متحده از هیدروژن مایع به
عنوان سوخت و اکسیژن مایع به عنوان اکسنده استفاده میکنند. تعداد موشکهای مصرف
کننده سوخت پیشران مایع به مراتب بیشتر از موشکهای مصرف کننده سوخت پیشران جامد
است. علت این امر کنترل آسان نیروی پیشران موتور موشکهای مصرف کننده سوخت مایع در
مواقع ضروری است. با وجود این، موشکهای مصرف کننده پیشران مایع خالی از ایران
نیستند ، چرا که بعضی از پیشرانها را بایست در دمای پایین نگهداری کرد. دلیل این
امر اینست که ، در دماهای جوی ، پیشرانهای مایع به گاز تبدیل شده، فضای بیشتری را
اشغال میکنند. موشکهای بزرگ مانند موشکهای آریان آزانس فضایی اروپا یا شاتلهای
فضایی ناسا بجای یک موتور از چند موتور مصرف کننده سوخت پیشران مایع بطور همزمان
استفاده میکنند. موتورهای مذکور به کمک هم نیروی کافی را جهت پرتاب یک فضاپیما به
مدار تولید میکنند.

(مخزن حارجی سوخت – مخزن خارجی شاتل آتلانتیک بعد
از فراهم کردن پیشران لازم جهت پرتاب فضاپیما به زمین سقوط میکند.)
 

پرواز شاتل فضائی
برای تماشای فیلم احتیاج به نرم افزار RealPlayer دارید.
مراحل مختلف یک موشک
برای سفر به فضا ، یک موشک چند مرحله ای مورد نیاز است. هر کدام از این مراحل یک
موشک جداگانه محسوب میشود که هم دارای منبع سوخت است و هم موتور. بسته به زن محموله
ماهواره ها، از موشکهای تقویت کننده ای در کنار مراحل مختلف موشک برای افزایش نیروی
موتورها استفاده میشود. مرجله اول، کل موشک را از زمین بلند میکند و به محض اتمام
سوخت از بقیه موشک جدا شده ، به زمین سقوط میکند. آنگاه موتور مرحله دوم روشن
میشود. به خاطر وزن سبکتر موشک در این مرحله ، شتاب موشک نیز بیشتر میشود؛ این سیر
صعودی شتاب با جدا شدن هر مرحله از موشک ادامه میبابد. مرحله پایانی موشک قسمت حامل
ماهواره را به فضا و به طرف مقصدش حمل میکند.
 

(مراحل یک موشک – این نمای منفجر شده یکی از
موشکهای آریان آزانس فضای اروپاست که مراحل مختلف موشک را نشان میدهد.)